Φορητό Ηλιακό Ρολόι Των Φιλίππων

Ομοίωμα μηχανισμού που χρονολογείται ανάμεσα στο 250 και 350 μ.Χ. Αποτελείται από τρεις δακτυλίους, οι οποίοι μπορούν να περιστραφούν κατά 360 μοίρες. Εκτός από τον υπολογισμό της ώρας, το όργανο προσδιορίζει το αζιμούθιο και το ύψος του ηλίου ή κάποιου άλλου αστέρα.

ΑΕΤ 2009: Για να τεθεί το όργανο σε λειτουργία πρέπει πρώτα ο εξωτερικός δακτύλιος να προσανατολιστεί σε κάθετη θέση με το μεσημβρινό επίπεδο, ώστε να πάρει την κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης. Μετά ο εσωτερικός δακτύλιος με την οπτομετρική οπή, τοποθετείται στον μήνα που διανύεται. Η φωτεινή κηλίδα δείχνει την ώρα πάνω στην άντυγα πριν ή μετά τη μεσουράνηση. Η μέτρηση του ύψους του ηλίου κατά την μεσουράνησή του την ημέρα της ισημερίας δίνει το συμπλήρωμα του γεωγραφικού πλάτους. Το όργανο προσδιορίζει επίσης το αζιμούθιο και το ύψος του ηλίου ή κάποιου άλλου αστέρα.

Το όργανο των Φιλίππων είναι ένα μοναδικό στο είδος του ηλιακό ωρολόγιο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την κατά προσέγγιση μέτρηση των γεωγραφικών πλατών, αζιμουθίων και ζενιθίας απόστασης αστέρων. Βρέθηκε κατά την ανασκαφική περίοδο του 1965 βορειοανατολικά του δακτυλίου του Οκταγώνου των Φιλίππων. Αποτελείται από τρεις αρθρωτούς δακτυλίους. Ο εξωτερικός έχει διάμετρο 72,5 χιλ., πάχος 3,8 χιλ., πλάτος 5.0 χιλ., και δε φέρει καμία επιγραφή. Ο μεσαίος δακτύλιος αποτελείται από δύο χωριστούς ημιδακτυλίους, έχει διάμετρο 64,5 χιλ., πάχος 3,6 χιλ., πλάτος 5,0 χιλ. και φέρει επιγραφές με τα ονόματα των μηνών και τεσσάρων πόλεων: Αλεξάνδρεια, Ρόδος, Ρώμη και Ουιέννη. Ο Βιτρούβιος μας πληροφορεί ότι οι τύποι των φορητών ηλιακών ωρολογίων ήταν τρεις: τα Viatoria Pensilia, τα προς τα ιστορούμενα και τα προς παν κλίμα. Σύμφωνα με τον Derek J. de Solla Price στον πρώτο τύπο πρέπει να καταταγούν τα κρεμαστά ωρολόγια που έχουν κατασκευαστεί για ένα ορισμένο γεωγραφικό πλάτος, ενώ στον δεύτερο αυτά που αποτελούνται από περισσότερες πλάκες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη. Στον τρίτο τύπο ανήκουν τα ωρολόγια που είναι κατάλληλα για κάθε περιοχή και για κάθε γεωγραφικό πλάτος. Το χάλκινο φορητό ηλιακό ωρολόγιο των Φιλίππων είναι δύσκολο να ταξινομηθεί σε έναν από τους τρεις τύπους που αναφέρει ο Βιτρούβιος, καθώς παρουσιάζει διαφορές ως προς το σχήμα του: σε αντίθεση με τις επίπεδες πλάκες από τις οποίες αποτελούνταν τα ωρολόγια του Βιτρούβιου, αυτό των Φιλίππων αποτελείται από αρθρωτούς δακτυλίους. Ωστόσο, παρουσιάζει ομοιότητες με τον τύπο προς τα ιστορούμενα, που σύμφωνα με τον Βιτρούβιο ήταν κατασκευασμένος έτσι ώστε να χρησιμοποιείται σε διαφορετικά αλλά καθορισμένα γεωγραφικά πλάτη, καθώς φέρει τα γεωγραφικά πλάτη μόνο τεσσάρων πόλεων: της Αλεξάνδρειας, της Ρόδου, της Ρώμης και της Ουιέννης. Καθώς η θέση που βρέθηκε, η στρωματογραφία και τα ανασκαφικά δεδομένα δεν μπορούν να δώσουν μια ασφαλή χρονολόγηση, το ηλιακό ωρολόγιο χρονολογείται με βάση τη μορφή και το ύφος των γραμμάτων των επιγραφών, τα οποία, σε σύγκριση με σύγχρονα επιγραφικά παράλληλα, οδηγούν στο α΄ μισό του 4ου αιώνα, όταν ιδρύθηκε η βασιλική του Παύλου. Τόπος κατασκευής του θεωρήθηκε από τον ανασκαφέα η Αλεξάνδρεια.