Οριζόντιο Ηλιακό Ρολόι

Το οριζόντιο ηλιακό ρολόι χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά τη ρωμαϊκή εποχή, όπως αποδεικνύει ο μεγάλος αριθμός των ευρημάτων (περ. 200). Πληροφορίες για τη χρήση και την κατασκευή του ηλιακού ρολογιού μας δίνει ο Βιτρούβιος (9, VIII). Αποτελείται από μία σταθερή λίθινη βάση, όπου χαράσσεται η στερεογραφική προβολή της ουράνιας σφαίρας και ένα μεταλλικό γνώμονα. Ανάλογα με την ώρα της ημέρας η σκιά του γνώμονα διατρέχει το πλέγμα των χαράξεων και δείχνει τον ηλιακό χρόνο. Ο Σενέκας μας πληροφορεί ότι είναι μάλλον σπάνιο να συμφωνούν τα ηλιακά ρολόγια μεταξύ τους και ο Βιτρούβιος αναφέρει ότι χρειάζεται ο κατασκευαστής τους να έχει εξειδικευμένη γνώση των δεδομένων κατά την κατασκευή, για να έχει επιτυχές αποτέλεσμα. ΑΕΤ 2009: Μετρά ανισοχρόνου διαρκείας ώρες. Τη χρονική διάρκεια από την ανατολή του Ήλιου στο οριζόντιο επίπεδο μέχρι τη δύση του διαιρούσαν οι αρχαίοι σε 12 ίσα μέρη-ώρες κάθε μέρα. Έτσι οι ώρες αυτές κατά τη θερινή Ισημερία είχαν μεγίστη διάρκεια και κατά τη χειμερινή ελαχίστην. Ο Γνώμων (τεραστία κατασκευή με δείκτη κατακόρυφη ράβδο, ή οβελίσκο κ.λ.π.) εχρησιμοποιήθη από τον 20ο αι. π.Χ. στην Κίνα, στην Αίγυπτο και σε άλλες χώρες. Με αυτόν προσδιόριζαν την Μεσημβρινή Γραμμή, τις Μεσημβρίες, τις Ισημερίες και άλλα γεωγραφικά και αστρονομικά στοιχεία. Εχρησιμοποιήθη και για τη μέτρηση του χρόνου με ανισόχρονες ώρες στην αρχαιότητα, δηλαδή σαν Ηλιακό Ρολόι. Στο παρόν ομοίωμα Γνώμονος-Ηλιακού Ρολογιού εχαράχθηκαν οι τροχιές της σκιάς της αιχμής του δείκτου κατά τις Τροπές και τις Ισημερίες και βεβαίως για ημερήσιες ώρες, με ώρα S (=6) την Μεσημβρία. Για σύγκριση με τις ισόχρονες ώρες του Αληθούς Ηλιακού Χρόνου, εχαράχθησαν και τέτοιες ισόχρονες ώρες με αραιές διακεκομμένες γραμμές, στις οποίες αντιστοιχίσαμε για διάκριση την ώρα 12 στη μεσημβρία.