Ύσπληγα

Οι ξύλινες βάσεις της ύσπληγος προσαρμόζονται με τον παρακάτω τρόπο στις δύο εσοχές του ομοιώματος της βαλβίδας εκκίνησης: Τοποθετούμε τις δύο πλάκες της βαλβίδας εκκίνησης στο έδαφος και τις ενώνουμε εφαρμόζοντας τις καβίλιες. Τοποθετούμε τις δύο βάσεις της ύσπληγος στο έδαφος μπροστά από τις υποδοχές των πλακών της βαλβίδας ( η αριστερή βάση και η αριστερή υποδοχή βαλβίδας είναι σημαδεμένες με κόκκινο χρώμα στα σημεία εφαρμογής τους για να μην υπάρξει λάθος τοποθέτησης). Κατά τη λειτουργία της ο αφέτης θα τινάσσει απότομα επάνω το σχοινί χειρισμού για να απελευθερώθουν οι κρίκοι σκνδαλισμού και να πέσουν απότομα οι πάσσαλοι στο έδαφος λόγω της δύναμης της "νευράς" που υπάρχει στη βάση τους, επιτρέποντας την εκκίνηση των αθλητών.

Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι αρχαίοι Έλληνες στη διεξαγωγή επίσημων αγώνων δρόμου ήταν η εξασφάλιση της ταυτόχρονης εκκίνησης των αθλητών. Για να διασφαλίσουν την άψογη εκτέλεση του αγωνίσματος, οι μηχανικοί επινόησαν και κατασκεύασαν ένα σύστημα φραγμού, που ονομάζεται ύσπληγα. Ο φραγμός αυτός τοποθετούνταν μπροστά από την αφετηρία των δρομέων και εμπόδιζε τις πρόωρες αφέσεις στους αγώνες δρόμου. Η ύσπληξ αποτελούνταν από δύο οριζόντια σχοινιά τεντωμένα μπροστά από τους δρομείς στο ύψος των γονάτων και του στήθους, όπως διακρίνουμε σε αγγειογραφία επάνω σε παναθηναϊκό αμφορέα από την Αθήνα, που χρονολογείται το 344/3 π.Χ. Τα σχοινιά συγκρατούνταν στα άκρα τους από κατακόρυφους ξύλινους πασσάλους, τους αγκώνες, που εμφυτεύονταν μέσα σε απλούς μηχανισμούς, προδρόμους των ελατηρίων, αποτελούμενους από στριμμένα νεύρα ζώων, που ονομαζόταν νευρά. Οι μηχανισμοί αυτοί τοποθετούνταν σε λίθινες βάσεις, κατάλοιπα των οποίων επισημάνθηκαν στα άκρα των βαλβίδων τεσσάρων αρχαίων ελληνικών σταδίων: της Ισθμίας, της Επιδαύρου, της Νεμέας και της Κορίνθου. Οι αγκώνες συγκρατούνταν όρθιοι, δεσμευόμενοι ίσως με κρίκο σε σταθερό κιονίσκο, που βρισκόταν πίσω τους. Μηχανισμοί υπήρχαν μόνο στους δύο ακραίους αγκώνες, ενώ ένας τρίτος μεσαίος, απλώς συγκρατούσε τα οριζόντια σχοινιά να μην κάνουν "κοιλιά". Η λειτουργία του μηχανισμού γινόταν από τον αφέτη, που στεκόταν πίσω από τους δρομείς, κρατώντας τα δύο σχοινιά χειρισμού. Με μια απότομη κίνηση ελευθέρωνε τους προεντεταμένους αγκώνες, οι οποίοι έπεφταν απότομα στο έδαφος συμπαρασύροντας όλο το εμπόδιο και επιτρέποντας την εκκίνηση στους δρομείς. Το ομοίωμα του συστήματος της ύσπληγος, σε φυσικό μέγεθος, τοποθετήθηκε στην αρχική του θέση στο στάδιο της Νεμέας και λειτούργησε άψογα (52 εκκινήσεις) κατά τη διεξαγωγή αγώνων δρόμου σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα το 1996.